اين جاذبه گردشگری از نوع بناهاي تاريخي و در شهرستان اصفهان بخش اصفهان واقع می باشد. دارای قدمت صفويان، و در آدرس اصفهان – ضلع غربی میدان نقش جهان واقع می باشد.
ساير توضيحات:
در غرب ميدان نقش جهان و روبروي مسجد شيخ لطف‌الله عمارتی بنام کاخ عالی قاپو وجود دارد. این عمارت یکی از عجایب معماری عهد صفوی در اوایل قرن یازدهم هجری است که به امر شاه عباس کبیر ساخته شد.
در حقيقت اين بنا به مثابه يك ورودي بزرگ و با شكوه، ميدان نقش جهان را به مجموعه دولتخانه و عماراتي مانند ركيب‌خانه، جبه خانه، تالار تيموري، تالار طويله، تالار سرپوشيده ، كاخ چهلستون و ديگر عمارات مرتبط مي‌كرده است.
اين کاخ كه در عهد صفويه به نام دولتخانه مباركه نقش جهان شهرت داشته،دارای 38 متر ارتفاع می باشد و تنها بنايي است كه نسبت به ساير بناهاي پیرامون ميدان پيش‌آمدگي دارد و نمادي از قدرت حكومتي به شمار می رفته است.
بر اساس برخی مستندات تاریخی كاخ عالي‌قاپو، اولین بنای احداث شده بر فراز کاخی از عهد تیموریان می باشد و دورۀ ساخت آنرا به سال 1000 تا 1006 هجری قمری نسبت می دهند.
اين کاخ داراي پنج در ورودي بوده است كه مهمترين آنها به نام عالي‌قاپو، مشرف به ميدان امام است و ساير درها عبارت بودند از: در چهار حوض در قسمت شمال، در شاهي مشرف به دروازه شهر (معروف به دروازه دولت) در مغرب، در حرمسرا و در جبه‌خانه كه موسوم به در مطبخ بوده است.
شاردن در مورد عالي‌قاپو مي‌نويسد: «اين كاخ، بزرگترين كاخي است كه مي‌توان در پايتختي مشاهده كرد. اين كاخ به خاطر درب بزرگ رو به ميدان آن، به عالي‌قاپو مشهور بوده و مردم احترام خاصي براي آن قايل بوده‌اند. اعتقاد و باورهاي مردم بر اين بوده كه درب مزبور از نجف اشرف و از مقبره حضرت علي بن ابي‌طالب (ع) به اينجا آورده شده، و به همين جهت، به نام عالي‌قاپو (باب عالي) نيز ناميده شده‌است.»
در زمان شاه عباس اول، ايرانيان اين درب را مقدس مي‌دانستند و هركس كه پاي خود را روي آن مي‌گذاشت، مجازات مي‌شد. كساني كه مورد لطف شاه قرار مي‌گرفتند، با تشريفات خاصي مقابل درب قصر آمده و آن را مي‌بوسيدند و با صداي بلند، عظمت و قدرت شاه را از خداوند مسالت مي‌كردند. شخص شاه نيز به جهت احترامي كه براي آن قايل بود، هيچ‌گاه از مقابل آن سواره عبور نمي‌كرد. اين درب يكي از مكان‌هاي بست‌نشيني و تحصن بوده كه متحصنين را به غير از شخص شاه، كس ديگري نمي‌توانست از آنجا خارج كند.
شاه عباس اول سفرای خارجي و شخصيت‌هاي عالیرتبه را در اين كاخ به حضور مي‌پذيرفته است. بعد از شاه عباس اول نيز، جانشينان او در همين كاخ و الحاقات آن مانند عمارت حوض‌خانه و تالار مرواريد، ميهمانان خود را به حضور مي‌پذيرفته‌اند.
از ویژگیهای کاخ عالی قاپو اینست که به هر نمای بیرونی آن بنگریم، تعداد طبقات متفاوتی را برای ساختارش به نمایش می گذارد. از نمای ضلع شرقی، دو طبقه از، نمای ضلع غربی پنج طبقه و از طریق راه پله ویژه ملاقاتهای شاهانه، هفت طبقه نشان می دهد.
پس از عبور از ورودی اصلی رو به میدان و گذر از فضای سر پوشیده به ورودی اصلی کاخ می رسیم که در بالای سردرب آن عبارت “انا مدینة العلم و علی بابها” به چشم می آید که با فرض صفوی بودن آن به این موضوع اشاره می نماید که یکی از محورهای اصلی سیاسی شاه عباس اول، اختلاط مذهب شیعه با ساختار حکومتی بوده و از ثمرات بارز آن می توان از وحدت ملی، اعتلای معنوی و شکوفایی اقتصادی ایران زمین نام برد.
با عبور از درب ورودی از فضایی می گذریم که گنبدی بسیار زیبا بر فراز آن قرار دارد. این فضا دارای مساحتی حدود 64 متر مربع و ارتفاعی حدود 11 متر می باشد که به عنوان یکی از زیبا ترین الگوهای نقوش اسلیمی و ختایی است. با حضور در هر یک از کنج های این فضا و ادا نمودن کلمه ای ،فردی که درکنج متقارن قرار گرفته است ،صدا را به مراتب شفافتر و بلند تر می شنود که این خود یکی از ویژگیهای اکوستیکی این فضاست که در بدو ورود نظرهر بیننده را به خود جلب می نماید.
این کاخ دارای سه دستگاه پله می باشد که دو مسیر آن بصورت مارپیچ و یکسره طراحی شده اند و با 94 پله به طبقه آخر منتهی می شود. بازدید کننده برای رفع خستگی نیز می تواند در هر طبقه از آن خارج شده و در بالکن های موجود درغرب هر طبقه کاخ توقف نموده و مجدداً بالا رود.
در سال 1053 هجري قمري در زمان سلطنت شاه‌عباس دوم، تالاري با 18 ستون چوبي به ارتفاع 10 متر به طبقه سوم كاخ عالي‌قاپو اضافه شد. ستون‌هاي الحاقي با آئينه پوشيده گرديده و سقف آن با صفحات بزرگ نقاشي تزئين يافت. ديوارهاي تالار داراي دو پوشش تزئيني است كه اولي در زمان شاه عباس دوم و دومي در زمان شاه سلطان حسين به آن الحاق شده‌است. در میان تالار، حوضي مسي با ابعاد 5 × 7 متر و عمق 60 سانتيمتر وجود دارد. منبع نيز در ارتفاع 5 متري حوض قرار دارد و داراي فواره‌اي است كه از مرمر و مس ساخته شده‌است.
از فراز آخرين طبقه كاخ عالي‌قاپو و تالار باشكوه آن، شاهان صفوي و ميهمانان آنها به تماشاي بازي چوگان، چراغاني، آتش‌بازي و نمايش‌هاي ميداني می نشسته اند. وسعت اين تالار ستوندار حدود 480 مترمربع است و كف ايوان بين ستون‌ها با تيرهاي چوبي، شناژبندي شده و به استحكام بنا افزوده است. از ايوان كوچكي كه پشت اين تالار است گنبد زيبا و ساده توحيدخانه نمايان است.
یکی دیگراز زيباترين فضاهای موجود در اين كاخ، تالار موسيقي با گچ‌بري‌هایی زيبا در طبقه ششم است. وسعت بخش مركزي تالار موسيقي كه به شكل چليپا طراحي شده، حدود 63 مترمربع است.
اين فضاي دلنشين داراي ظرافت هنري خاصي است و فضاهاي مجوف در داخل مقرنس‌ها به اشكالي گوناگون شامل ظروف مختلف به شكل نيمرخ ، از گچ ساخته شده‌اند ، علاوه بر جنبه تزئيني، نقش اكوستيكي نيز ایفامی کند که «فرد ريچاردز» ، نقاش معروف، درباره تزئينات گچ‌بري اين اتاق مي‌نويسد: «… اين تورفتگي‌ها مانند قطعات مختلف پازل با تناسب خاصي کنار يكديگر قرار گرفته‌اند…».
آنچه عالي‌قاپو را در زمره آثار باشكوه و نفيس قرار داده‌است، علاوه بر معماري متفاوت و بي‌نظير آن، تزئينات منحصر بفرد در هر طبقه آن مي‌باشد كه بدست هنرمندان معروف عهد صفوي يعني رضا عباسي و شاگردان او پرداخته شده است.
اگرچه بعد از دوره صفوي به تزئينات اين بنا، خرابي‌ها و لطمه‌هاي جبران‌ناپذيري وارد شده است، با اين حال هنوز هم شاهكاري‌هايي از گچ‌بري‌ها و نقاشي‌هاي عهد صفويه را دربردارد. مينياتورهاي هنرمندانه رضا عباسي، نقاش بنام عهدشاه‌عباس، نقاشي‌هاي گل و بوته، شاخ و برگ، اشكال وحوش و طيور و گچ‌بري‌هاي زيباي آن كه به شكل انواع جام و صراحي در طاق‌ها و ديوارها تعبيه شده‌است، از نقوش جالب توجه اين بناي تاريخي است .تزئينات ياد شده در بخش های مختلف کاخ مانند اتاق‌ها، سقف‌ها، راهروها و پلكان‌ها به چشم مي‌خورد.
بناي عالي‌قاپو به عنوان يك كاخ حكومتي خوش ساخت و زيبا دستاورد ديگري است از هنر معماري دوران صفوي كه از فراز ايوان ستوندار آن منظره شهر باستاني اصفهان و تغيير و تحولات 1000 ساله آن به خوبي نمايان است.
